Казкi (на белорусском языке) - Гримм братья Якоб и Вильгельм. Страница 12

А пасля вянчання кароль сказаў:

- Не бывае такога, каб жонка жабрака жыла ў каралеўскiм палацы. Можаш адпраўляцца са сваiм мужам на ўсе чатыры бакi.

Жабрак музыка, не кажучы нi слова, узяў за руку маладую жонку i вывеў яе за браму. Першы раз у жыццi каралеўна пешкi выйшла з бацькоўскага палаца.

Апусцiўшы галаву, не азiраючыся па баках, iшла яна следам за сваiм мужам па камянiстай пыльнай дарозе.

Доўга iшлi яны так па раўнiнах i ўзвалках, па дарогах, дарожках i сцяжынках. I нарэшце сцяжынка вывела iх у засень густога лесу.

Яны селi адпачыць пад старым дубам, i каралеўна спытала, мiжволi задзiвiўшыся цянiстымi дрэвамi:

- Чый гэта лес на захад i на ўсход?

- Там гаспадар - кароль Драздабарод.

Была б ты яго жонкай дарагой

То быў бы твой.

Каралеўна задумалася, а потым уздыхнула i прашаптала:

- Каб зноў мне заручыцца са свабодай,

То стала б жонкай я Драздабарода!

Музыка скоса паглядзеў на яе, але нiчога не сказаў. Яны пайшлi далей.

I вось перад iмi - паўнаводная рака, а ўздоўж берага сцелецца свежы, сакавiты луг.

Каралеўна зноў спытала:

- Чый гэта луг над мостам сiнiх вод?

- Там гаспадар - кароль Драздабарод.

Была б ты яго жонкай дарагой

То быў бы твой.

- Ах, - сказала каралеўна, глытаючы слёзы.

Каб зноў мне заручыцца са свабодай,

То стала б жонкай я Драздабарода!

Музыка нахмурыўся, пакiваў галавой, але i тут нiчога не сказаў ёй. I яны зноў пайшлi далей.

Калi сонца пачало хавацца за пагоркамi, каралеўна i жабрак-музыка падышлi да сцен вялiкага багатага горада. Над залатой цяжкой брамай узвышалася круглая вежа.

Каралеўна спытала:

- Чый гэта горад з вежай ля варот?..

- Там гаспадар кароль Драздабарод.

Была б ты яго жонкай дарагой

То быў бы твой!

Тут каралеўна не вытрымала. Яна горка заплакала i ўсклiкнула, заломваючы рукi:

- Каб зноў мне заручыцца са свабодай,

То стала б жонкай я Драздабарода!..

Музыка раззлаваўся:

- Слухай, галубка! - сказаў ён. - Не вельмi мне па густу, што ты на кожным слове згадваеш другога i шкадуеш, што не пайшла за яго. А я, што ж, недастаткова добры для цябе?

Каралеўна прыцiхла. Не абмяняўшыся нiводным словам, яны прайшлi праз увесь горад i спынiлiся на самай ускраiне, каля маленькага, уросшага ў зямлю дамка. Сэрца скаланулася ў грудзях каралеўны. Яна паглядзела на дамок, на мужа i сарамлiва спытала:

- Чый гэта дом пад зрэбнаю страхой?

- Ён мой i твой! - адказаў з гордасцю музыка i адчынiў перакошаныя дзверы. - Тут мы з табой будзем жыць. Заходзь!

Ёй давялося нахiлiцца, каб, пераступаючы парог, не ўдарыцца галавой аб нiзкую прыталаку.

- А дзе ж слугi? - спытала каралеўна, пазiраючы пабаках.

- Якiя там слугi? - адказаў жабрак. - Што спатрэбiцца, зробiш сама. Вось распалi агеньчык, пастаў ваду ды згатуй мне чаго-небудзь паесцi. Я не на жарты стамiўся.

Але каралеўна не мела нiякага паняцця пра тое, як распальваюць агонь i гатуюць, i музыку давялося самому прыкласцi да ўсяго рукi, каб справа сяк-так пайшла на лад.

Нарэшце небагатая вячэра паспела. Яны паелi i ляглi адпачыць.

А на другi дзень жабрак нi свет нi зара падняў з пасцелi бедную каралеўну:

- Уставай, гаспадынька, некалi песцiцца! Нiхто за цябе працаваць не стане!

Пражылi яны днi два так сабе, i мала-памалу ўсе прыпасы беднага музыкi падышлi да канца.

- Ну, жонка, - сказаў ён, - добранькага пакрысе. Гэтае гультайства не давядзе нас да дабра. Мы з табой толькi праядаемся, а зарабляць нiчога не зарабляем. Пачнi ты нарэшце хоць кошыкi плесцi, цi што... Прыбытак ад гэтага невялiкi, ды затое i праца нецяжкая.

Ён пайшоў у лес, нарэзаў лазы i прынёс дадому цэлую вязку.

Каралеўна ўзялася плесцi кошыкi, але жорсткiя пруты не слухалiся яе. Яны не хацелi нi згiнацца, нi пераплятацца i толькi падрапалi ды пакалолi яе белыя ручкi.

- Так! - сказаў муж, паглядзеўшы на яе работу. - Бачу, што гэта справа не для такiх беларучак, як ты. Сядай лепш прасцi. Можа, хоць на гэта ў цябе хопiць розуму ды ўмельства.

Яна села за калаўрот, але грубая нiтка ўразалася ў пяшчотныя пальцы, i кроў капала з iх гэтак жа часта, як слёзы з яе вачэй.

- Проста гора з табой! - сказаў муж. - Ну памяркуй сама - на што ты здатная! Паспрабаваць, цi што, гандляваць гаршкамi ды ўсякiмi там глiнянымi кубкамi-мiскамi! Будзеш сядзець на рынку, мiргаць вачыма i атрымлiваць грошыкi.

"Ах, - падумала каралеўна, - што калi хто-небудзь з нашага каралеўства прыедзе ў гэты горад, прыйдзе на плошчу i ўбачыць, што я сяджу на рынку i гандлюю збанкамi! Як яны будуць смяяцца нада мной!"

Але рабiць не было чаго. Або памiрай з голаду, або згаджайся на ўсё. I каралеўна згадзiлася.

Спачатку гандаль iшоў слаўна. Людзi нарасхват бралi збанкi ў цудоўнай гандляркi i плацiлi ёй, не таргуючыся, усё, што яна нi прасiла. Мала таго, iншыя давалi ёй грошы ды яшчэ ў дадатак толькi што набытыя збанкi.

Так жылi яны да той пары, пакуль усе кубкi i мiскi не былi распрададзены. А потым муж зноў закупiў цэлы воз глiнянага посуду. Каралеўна ўселася на рыначнай плошчы, каля дарогi, расставiла вакол свой тавар i падрыхтавалася гандляваць.

Як раптам, адкуль нi вазьмiся, нейкi п'яны гусар на гарачым канi, як вiхор, вылецеў з-за вугла i пранёсся па збанках, пакiдаючы за сабой воблака пылу ды кучу бiтых чарапкоў.

Каралеўна залiлася слязьмi.

- Ах, як мне перападзе! - у страху гаварыла яна, перабiраючы рэшткi растаптанага посуду. - Ах, што цяпер скажа мой муж.

Яна пабегла дадому i, плачучы, расказала яму пра сваё няшчасце.

- Ды хто ж садзiцца з глiняным посудам на рынку з краю, ля праезнай дарогi! - сказаў муж. -Ну добра! Досыць раўсцi! Я выдатна бачу, што ты не здатна нi для якой прыстойнай работы. Толькi што я быў у каралеўскiм замку i спытаў там на кухнi, цi не патрэбна iм пасудамыйка. Кажуць - патрэбна. Збiрайся! Я адвяду цябе ў замак i ўладкую там. Не будзеш у рэшце рэшт галадаць.

Так цудоўная каралеўна стала пасудамыйкай. Яна была цяпер на пасылках у повара i рабiла самую чорную работу. У глыбокiя кiшэнi свайго вялiкага хвартуха яна засунула па гаршчэчку i складвала там рэшткi ежы, якая выпадала на яе долю. А вечарам несла гэтыя гаршчэчкi дадому, каб павячэраць пасля работы.

У той самы час, калi каралеўна-пасудамыйка чысцiла на кухнi закураныя катлы i выграбала з печы попел, у палацы рыхтавалiся адсвяткаваць вялiкую падзею - вяселле маладога караля. Наступiў нарэшце i ўрачысты дзень. Скончыўшы работу, каралеўна цiхенька прабралася з кухнi наверх i стаiлася за дзвярыма параднай залы, каб хаця здаля падзiвiцца на каралеўскае свята.