Казкi (на белорусском языке) - Гримм братья Якоб и Вильгельм. Страница 39

- Быў я ў горадзе i прадаў каровiну шкуру за трыста талераў.

Пачулi гэта сяляне, схацелася i iм таксама атрымаць такiя ж грошы. Прыбеглi яны дамоў, усiх кароў сваiх пазарэзвалi, шкуры паздзiралi, каб прадаць iх у горадзе ды барыш узяць, як мага большы. А стараста i кажа:

- Мая работнiца няхай iдзе ў горад першая.

Прыйшла тая да купца ў горад, i даў ён ёй усяго тры талеры за шкуру; а калi з'явiлiся i iншыя, даў ён iм i таго менш i сказаў:

- Ды куды ж мне ўсе гэтыя шкуры i дзяваць ужо?

Раззлавалiся сяляне, што Мужычок iх гэтак спрытна падмануў, i вырашылi яму адпомсцiць: падалi скаргу старасту, што ўвёў ён iх, маўляў, у зман. I нi ў чым невiнаваты Мужычок быў адзiнагалосна асуджаны да пакарання смерцю; i павiнны былi яго спусцiць у прадзiраўленай бочцы ў рэчку.

Прывялi Мужычка i паклiкалi папа, каб прачытаў ён па iм памiнальную. А ўсiм астатнiм загадана было разысцiся. Як пабачыў Мужычок папа, пазнаў у iм таго самага, што быў у гасцях у млынарыхi. Вось i кажа ён яму:

- Я вызвалiў вас з шафы, а вы вызвальце мяне з бочкi.

А якраз на той час пастух гнаў авечак, а пра таго пастуха ён ведаў, што даўно яму хацелася стаць старастам. I вось закрычаў ён на ўсё горла:

- Не, я не згодны! Нават калi б увесь свет таго пажадаў, дык i тады б я не пагадзiўся.

Пачуў гэта пастух, падышоў i пытаецца:

- Што з табою? На што ты не пагаджаешся?

А Мужычок адказвае:

- Ды вось хочуць яны зрабiць мяне старастам, калi сяду я ў гэтую бочку, але я не згодны.

Тады пастух i гаворыць:

- Калi толькi гэта i патрэбна, каб стаць старастам, я зараз сяду ў бочку.

А Мужычок кажа:

- Калi згодны ты сесцi, дык i старастам будзеш.

Пастух пагадзiўся, сеў у бочку, i Мужычок донца ў бочцы забiў, а сам падышоў да статку i пагнаў яго замест пастуха. А поп пайшоў да сваiх прыхаджанiнаў i сказаў, што памiнальную ён ужо прачытаў. I прыйшлi сяляне i скацiлi бочку ў рэчку. Толькi пачала бочка кацiцца, а пастух з яе як закрычыць:

- Так, я ахвотна старастам буду!

Падумалi яны, што гэта крычыць Мужычок, i кажуць:

- I мы думаем тое ж самае; але ты спачатку агледзься, што робiцца там, унiзе, - i скацiлi яны бочку ў рэчку.

Сталi затым сяляне па хатах разыходзiцца; прыйшлi ў вёску, бачаць - i Мужычок таксама вяртаецца, гонiць статак авечак, бы нiчога i не было. Здзiвiлiся сяляне i пытаюцца:

- Мужычок, адкуль гэта ты ўзяўся? Хiба што ты з вады вылез?

- Ну так, - адказаў iм Мужычок, - я спусцiўся глыбока-глыбока i трапiў на самае дно; выбiў з бочкi донца, вылез, а там унiзе такiя цудоўныя лугi, i пасвiцца на iх шмат ягнят, - вось i ўзяў я сабе цэлы статак.

Пытаюцца сяляне:

- А цi многа яшчэ iх там засталося?

- О, многа! - адказаў Мужычок. - Куды болей, чым вам трэба.

Дамовiлiся тады памiж сабою сяляне, што i яны таксама б не супраць авечак раздабыць - кожны па цэламу статку.

А стараста i кажа:

- Я пайду першы.

Вось прыйшлi яны ўсе разам да рэчкi, а па сiняму небу якраз на той час хадзiлi аблачынкi, тыя, што называюць баранчыкамi; яны адлюстроўвалiся ў вадзе. I вось закрычалi сяляне:

- Колькi ж авечак бачна на дне!

Прабiўся стараста наперад i гаворыць:

- Я першы кiнуся на дно, трэба ж паглядзець ды агледзецца; калi ўсё будзе як трэба, я вас паклiчу.

I вось кiнуўся ён у ваду, "шабулдых" - адгукнулася на вадзе. А сяляне падумалi, што крычыць ён "Iдзiце", - i вось яны ўсiм гуртам кiнулiся ўслед за iм у ваду.

I вымерла ўся вёска, i застаўся адзiн Мужычок наследнiкам усяго iхняга дабра i зрабiўся чалавекам багатым.

ПТУШКА ГРЫФ

Жыў ды быў некалi кароль, а дзе ён уладарыў i як яго звалi, гэтага я не ведаю. Сыноў кароль не меў, а была ў яго адна адзiная дачка, якая заўсёды хварэла, i нiводзiн з дактароў не мог яе вылечыць. Але каралю было прадказана, што дачка ягоная акрыяе, калi з'есць яблычак. I ён абвясцiў па ўсёй сваёй краiне, што хто прынясе ягонай дачцы такi яблычак, якi верне ёй здароўе, той з ёю i ажэнiцца i каралеўства атрымае ў спадчыну.

Прачуў пра гэта i адзiн селянiн, якi меў трох сыноў. I сказаў ён да старэйшага:

- Iдзi ў склеп, набяры поўны кошык найпрыгажэйшых яблыкаў з чырвонымi шчокамi ды аднясi iх у каралеўскi палац. Можа, каралеўна i акрыяе, пакаштаваўшы iх, i ты ажэнiшся з ёю ды за караля станеш.

Хлопец згадзiўся на гэта i падаўся ў дарогу пешшу. Прайшоў ён колькi часу, аж сустрэўся яму на дарозе маленькi чалавечак ды пытаецца ў яго, што нясе ён у кошыку. А Ульрых - так звалi хлопца - i адказвае:

- Жабiныя кумпячкi.

I кажа яму чалавечак на гэта:

- Хай жа так яно i будзе! - ды пайшоў сабе далей.

Неўзабаве прыйшоў Ульрых да каралеўскага замка i абвясцiў, што мае такiя яблыкi, што каралеўна, пакаштаваўшы iх, адразу акрыяе. Кароль вельмi ўзрадаваўся i загадаў паклiкаць хлопца да сябе. Але - о, жах! - толькi адчынiлi кошык, як пачалi з яго выскакваць жабяняты. Кароль дужа раззлаваўся i загадаў гнаць хлопца прэч. Вярнуўся хлопец дадому ды расказаў бацьку пра ўсё, што з iм здарылася.

Тады паслаў стары сярэдняга сына, якога Самуэлем звалi. Але i з iм сталася ўсё зусiм так, як з Ульрыхам. Сустрэўся яму на дарозе той самы маленькi чалавечак ды спытаўся ў яго гэтак жа, што нясе ён у кошыку. А Самуэль i кажа:

- Свiную шчэць.

I сказаў чалавечак:

- Хай жа так яно i будзе!

Падышоў хлопец да каралеўскага замка ды абвясцiў, што мае такiя яблыкi, што ледзь пакаштуе iх каралеўна, як адразу i акрыяе. Толькi ў замак яго не пусцiлi, сказаўшы, што iм болей яблыкаў не трэба, бо прыходзiў ужо нейкi з яблыкамi, але дурнем аказаўся. Аднак Самуэль настойлiва даводзiў, што ў яго яблыкi сапраўды такiя, якiя трэба. Нарэшце яму паверылi i прывялi да караля. Але ледзьве ён адчынiў свой кошык, усе ўбачылi, што там нiчога акрамя свiное шчэцi. Страшэнна ўзгнявiўся кароль i загадаў пагнаць хлопца з палаца бiзуном. Вярнуўшыся дадому, расказаў ён бацьку пра ўсё, што з iм здарылася.

Прачуў пра ўсё гэта малодшы сынок, якога ўсе Гансам-дурненькiм звалi, ды пачаў прасiць у бацькi, каб той дазволiў i яму аднесцi яблыкi ў замак.

- Ага, - кажа бацька, - разумныя хадзiлi ўжо, ды не ўправiлiся, навошта ж табе, дурненькаму, iсцi?

Але хлапчук не пераставаў прасiць:

- Дазвольце, татачка, мне так хочацца пайсцi!

- Што ж, iдзi, дурненькi, усё роўна нiчога з гэтага не будзе. Пачакай лепей, пакуль паразумнееш, - адказаў стары i пачаў ушчуваць яго ды бэсцiць.