Казкi (на белорусском языке) - Гримм братья Якоб и Вильгельм. Страница 52

- Што вы ясцё?

- А тыя два кавалачкi, што выпалi з птушкi, - адказалi хлопчыкi.

- Ды гэта ж былi сэрца й печань! - усклiкнула спалоханая жанчына i, каб муж нiчога не заўважыў ды не ўзлаваўся, яна хуценька зарэзала пеўнiка, выразала ў яго сэрца i печань ды засунула iх у залатую птушку. Калi птушка засмажылася, жанчына прынесла яе да залатара, i той з'еў яе адзiн, нiчагусенькi не пакiнуўшы. Наступнае ранiцы засунуў ён руку пад падушкi, спадзеючыся выцягнуць адтуль залаты, але там анiчога не аказалася.

А дзецi i не ведалi, адкуль iм шчасце гэткае прывалiла: наступнае ранiцы, толькi яны падхапiлiся, аж нешта са звонам упала на падлогу; паднялi яны, глядзяць, - а гэта два чырвонцы. Прынеслi яны iх да свайго бацькi. Той здзiвiўся ды кажа:

- Як жа такое магло здарыцца?

Але ж калi i наступнае ранiцы знайшлi яны два залатыя, i гэтак штодня, дык падаўся ён да свайго брата ды распавёў яму гэтую дзiўную гiсторыю.

Залатар адразу ж скемiў, як гэта выйшла, i зразумеў, што дзецi з'елi сэрца й печань залатое птушкi. I вось, каб адпомсцiць iм за гэта, - а быў ён да таго ж зайздрослiвы ды бессардэчны, - ён сказаў да iхнага бацькi:

- Дзецi твае з нячыстаю сiлаю злыгалiся; не бяры гэтыя залатыя i не трымай iх больш у сваёй хаце, бо нячысцiк мае над iмi сiлу ды можа й цябе самога давесцi да бяды.

Бацька баяўся чорта, i як нi было яму цяжка, а завёў ён сваiх дзяцей-блiзнятак у лес ды кiнуў iх там, хоць i шчымела яму на сэрцы.

Вось пачалi двое дзяцей блукаць па лесе ў пошуках дарогi дамоў, але знайсцi яе анiяк не маглi i ўсё глыбей ды глыбей заходзiлi ў густыя нетры. Сустрэлi яны нарэшце паляўнiчага, i спытаўся ён У iх:

- Дзецi, чые вы?

- Мы сыны беднага метляра, - адказалi яны ды распавялi яму, што бацька не захацеў больш трымаць iх у хаце ў сябе праз тое, што кожнае ранiцы ў iх пад падушкамi аказвалася па залатым.

- Ну, - сказаў паляўнiчы, - у гэтым няма нiчога благога, калi вы пры гэтым засталiся сумленнымi i не сталi праз гэта абiбокамi.

Хлопчыкi спадабалiся добраму чалавеку, а паколькi сам ён дзяцей не меў, дык узяў ён iх да сябе дамоў ды сказаў:

- Я вам буду за бацьку роднага i выхаваю вас.

Пачалi яны вучыцца ў яго паляўнiчай справе, а чырвонцы, якiя кожны з iх знаходзiў, устаючы з ложка, ён для iх пакiдаў на выпадак, калi яны ў далейшым iм спатрэбяцца.

Вось дзецi павырасталi. I ўзяў iх аднойчы прыёмны бацька з сабою ў лес ды сказаў:

- Сёння кожны з вас па пробным стрэле зрабiць павiнен, каб я мог прызнаць вас за падмайстраў ды сапраўдных паляўнiчых.

Выйшлi яны з iм на стойку i доўга чакалi, а дзiчына ўсё не траплялася. Зiрнуў паляўнiчы ды ўбачыў чараду белых гусей; яны ляцелi трохкутнiкам, i ён сказаў да аднаго з вучняў:

- А ну, падстрэль мне па адной гусi з кожнага кута.

Той нацэлiўся ды зрабiў свой пробны стрэл удала. Неўзабаве пасля таго паказалася другая чарада, яна ляцела двойкаю. I загадаў паляўнiчы другому вучню падстрэлiць па адной гусi, i ў таго пробны стрэл быў удалы. Тады прыёмны бацька кажа:

- Цяпер я вас адпускаю, вы ўжо спрактыкаваныя паляўнiчыя.

Пайшлi пасля гэтага два браты ў лес, пачалi мiж сабою радзiцца ды сёе-тое вырашылi. А калi ўвечары селi вячэраць, яны кажуць да свайго прыёмнага бацькi:

- Мы есцi не будзем, нават кавалачка не з'ямо, пакуль вы не выканаеце адну нашу просьбу.

Ён пытаецца:

- Якая ж у вас просьба?

Яны адказваюць:

- Цяпер навучанне сваё мы скончылi i павiнны паспрабаваць шчасця. Дык вось, дазвольце нам пайсцi вандраваць.

I сказаў стары з радасцю:

- Вы разважаеце, як адважныя паляўнiчыя, i тое, што вы хочаце, было i маiм жаданнем. Выпраўляйцеся ў дарогу, i будзе вам удача.

Вось надышоў прызначаны дзень, i падараваў прыёмны бацька кожнаму з iх па добрай стрэльбе ды па сабаку i загадаў узяць з захаваных чырвонцаў столькi, колькi кожны з iх пажадае. Потым ён праводзiў iх i даў iм яшчэ на развiтанне блiскучы, добра навостраны нож, сказаўшы:

- Калi вам давядзецца калi-небудзь расстацца, уторкнiце гэты нож у дрэва на скрыжаваннi дарог, i той, хто з вас вернецца, зможа па гэтым нажы даведацца пра лёс свайго брата; той бок нажа, у якi брат пойдзе, у выпадку ягонай смерцi пакрыецца iржою; а пакуль ён будзе жывы, лязо будзе з абодвух бакоў блiскучае.

Пайшлi два браты далей i зайшлi ў лес, ды такi дрымучы, што за цалюткi дзень не маглi адтуль выбрацца. Давялося iм там заначаваць, i яны з'елi ўсё, што было ў iх у паляўнiчых сумках; давялося iм iсцi яшчэ i другi дзень, але з лесу выбрацца яны анiяк не маглi. Есцi iм не было чаго. Вось адзiн з iх i кажа:

- Трэба нам падстрэлiць што-небудзь, iнакш галадаваць давядзецца.

Зарадзiў ён сваю стрэльбу ды пачаў аглядацца па баках. Раптам выскачыў стары заяц. Прыклаўся паляўнiчы, аж заяц як закрычыць:

- Ты не бi, стралец, мяне,

Зайчанятак дам табе!

Скочыў заяц у кусты ды прынёс адтуль двух зайчанятак; але звяркi гулялi так весела i былi такiя прыемныя, што паляўнiчы не змог рашыцца забiць iх. Браты пакiнулi iх у сябе, i маленькiя зайчаняткi паскакалi следам за iмi. А тут убачылi яны неўзабаве, як прабiралася патаемна лiсiца, наважылiся забiць яе, аж яна як закрычыць:

- Пашкадуй, стралец, мяне,

Лiсянятак дам табе!

Прынесла яна iм двух лiсянят; але паляўнiчым не хацелася iх забiваць. Яны пакiнулi iх разам з зайчыкамi, i пайшлi лiсяняты следам за паляўнiчымi. А тут неўзабаве выйшаў з гушчару воўк. Нацэлiлiся ў яго паляўнiчыя, аж воўк як закрычыць:

- Не страляй, стралец, мяне,

Ваўчанятак дам табе!

Пусцiлi паляўнiчыя да астатнiх звяроў двух маладых ваўчанят, i тыя пайшлi следам за iмi. Потым з'явiўся мядзведзь, i яму таксама захацелася пажыць яшчэ на свеце ды па лесе патупаць, i ён закрычаў:

- Пашкадуй, стралец, мяне,

Мядзведзянятак дам табе!

Два маладыя мядзведзяняты таксама далучылiся да астатнiх звяроў i пайшлi за паляўнiчымi. I хто ж з'явiўся нарэшце? З'явiўся леў ды трасянуў сваёю грывай. Але паляўнiчыя не спалохалiся i нацэлiлiся ў яго. I леў адразу ж сказаў:

- Пашкадуй, стралец, мяне,

Iльвянятак дам табе!

Ён прынёс сваiх iльвянят, i стала цяпер у паляўнiчых два львы, два мядзведзi, два ваўкi, дзве лiсiцы ды два зайцы; усе яны пайшлi за iмi следам ды iм служылi. Але голаду свайго паляўнiчыя так i не сунялi, i кажуць яны лiсянятам:

- Гэй вы, праныры, дастаньце нам што-небудзь паесцi, вы ж тут самыя найхiтрэйшыя.