Новая зямля (на белорусском языке) - Колас Якуб Михайлович. Страница 6

Такiм яшчэ ваўком завые,

I дзе ён добрасць толькi дзене?

На што вада, але i тая

Не ўсюды роўны нораў мае:

Спакойна ў ямах i заторах,

Але капае дол у горах

I страшна пенiцца, бушуе,

I грунт каменны там свiдруе.

А сiла ў тым, на мой пагляд,

Якi выконваеш загад.

Мiхал, як толькi ажанiўся,

Тады ж ад бацькi аддзялiўся,

Бо стала цесна. З той прычыны

Хадзiў на сплаў ён, на вiцiны,

Разоў са два схадзiў у Прусы

Куды не трапяць беларусы?

Але абрыдла гэта справа,

I адвярнуўся ён ад сплава;

Пайшоў на службу таўкануцца,

Бо дома недзе разгарнуцца.

Наўперад ён праз час каторы

Быў пры падлоўчым на каморы.

Стары ляснiчы па-сваему

Цанiў Мiхала, як служаку:

Ганяў усюды небараку,

Як бы скацiну тую нему.

Не раз на жалабы Мiхала

Ляснiчы так казаў, бывала:

- Што ж? добры конь i цягне дужа!

I не пускаў Мiхала з гужа.

Мiхал яму рабочых ставiў,

I сенакосы яго правiў,

I догляд меў за панскiм статкам,

А службу нёс сваiм парадкам,

Бо што ты зробiш тут? стараўся.

Ў другое месца перабраўся

Яму уважыў пан ляснiчы,

I сеў Мiхал у страшнай дзiчы,

Дзе лес адзiн, хмызняк ды поле

Ды ветру посвiсты на волi.

Было зямелькi там валока,

Дзе можна б моцна i глыбока

Пусцiць карэннi ў грунт, абжыцца

Было на чым разварушыцца.

Але бязгнойная, пустая

Зямлi валока была тая,

Дзе рос сiвец ды пырнiк густа

I дзе спакойна каля куста

Ляжаў шарак, бо там нiколi

Саха зямлi не бараздзiла.

Было маркотна i нямiла

У тым пустым, здзiчэлым полi.

Мiхал наехаў без нiчога.

I вось жывi тут, разжывайся,

Хоць сам у соху запрагайся,

Ўпрагай i жонку на падмогу

З трыма малымi хлапчукамi.

Але стаў цвёрдымi нагамi

Мiхал на гэты грунт няплодны.

- Не плач: не будзем тут галодны;

Бог дасць, сяго-таго прыдбаем,

Дабра якога дачакаем,

Так разважаў ён сваю жонку.

Жывым не кiнешся ў палонку!

Зямлi - зiрнi - як скiнуць вокам.

За гаспадарку ненарокам

Мiхал на новым месцы ўзяўся:

Каня, кароўку расстараўся,

Завёў свiней, дзве-тры авечкi.

Тым часам з дому для падмогi,

Саху забраўшы i нарогi,

Антось прыехаў i на грэчку

Узняў маргоў са два папару.

I ажывiлiся амшары,

Запахла свежаю раллёю,

Як бы сам Бог тут над зямлёю

Прайшоў i глянуў мiласцiва.

Антось заложна i цярплiва

У землю ўкладваў свае сiлы.

На божы свет, як бы з магiлы,

З зямлi травiнкай далiкатнай,

Густою шчотачкаю здатна

Выходзяць дробныя зярняткi.

Як у калысачцы дзiцятка,

Калi ўжо трошкi акрыяе,

Сваю галоўку падымае

I навакол глядзiць здзiўлёна,

Так гэта збожжайка зялёна

Да сонца цягнецца лiсткамi,

Бы к матцы дзiцятка рукамi.

Тым часам хлопцы падрасталi,

Старэйшым дома памагалi.

Прайшоў гадок, мiнуў другi,

Ў касьбу запахлi мурагi.

На полi ветла, самавiта

У рад стаялi копкi жыта,

Так аздабляючы загоны.

А ў агародзе мак чырвоны,

Раскрыўшы гожыя лiсточкi,

З iх ткаў прыўдалыя вяночкi

Вакол галоўкi маладзенькай,

Такой прыгожай, зеляненькай.

I часта ў добрую пагоду

Iдзе Мiхал дамоў з абходу,

I хоць чуваць, што ныюць ногi,

Але зварочвае з дарогi

I робiць крук, бо як стрымацца,

Каб не зайсцi палюбавацца

I ярыною i жытамi?

Iдзе, а ветрык з каласкамi

Вядзе прыемную размову

I цешыць душу леснiкову.

Мiхал падыдзе i прыстане

I лаву жыцейка агляне

Ды возьме ў пальцы асцярожна

Яшчэ няспелы i парожны

Ён колас жытнi i паглядзiць,

Рукою лёганька пагладзiць,

Нiбы сынка свайго малога,

I ў сэрцы дзякаваў ён Бога.

У тым кутку, глухiм i дзiкiм,

Стараннем дзядзькавым вялiкiм

I цяжкай працай хлебароба

Набыта розная надоба;

Ўсё зацвiло, загаманiла,

Бы жыватворчая тут сiла

Ад сну прыроду абудзiла.

Гумно паўнела з кожным годам,

I багацеў хлявец прыплодам,

I грош стаў лiшнi завадзiцца,

Было што есцi, чым акрыцца,

I быў парадак, лад у хаце.

Ўжо з тым кутком зжылася мацi,

Даўно прывыкшы к адзiноце;

А цэлы рад збаноў на плоце

Казаў аб тым, што гаспадыня

Была ўжо ў моцнай каляiне

I што яе таксама справа

Вялася добра i рухава,

Бо тут збаны не так стаялi:

Яны за тое ўжо казалi,

Што малака было даволi.

Ў пастаўнiку, пры самым полi,

Свiння, як хворая, стагнала,

Хоць гэтай хворасцi не знала,

Яе такая ўжо натура:

Стагнаць i лыч трымаць панура,

Як бы ёй цяжка жыць на свеце.

А парасяткi, яе дзецi,

Ўсяму дзiвiлiсь несканчона,

Бо надта рохкалi здзiўлёна.

Другi гурток другой жывёлы,

Дзесятак кур, пявун вясёлы

Каля платоў чарвей шукалi;

Квактуха голасна квактала,

А кураняткi чарадою

Паслушна ўсюды йшлi за ёю.

Тут кожна рэч аб тым казала,

Што маладая гаспадарка

Iшла ўпярод паспешна, шпарка

I большы круг яна займала.

Часамi хмурнаю вясною

Цяплом павее, цiшынёю,

I хмарак сiвыя фальбоны

Падуць, апусцяцца нанiз,

I неба яснага абрыс

Зiрне скрозь цяжкiя заслоны,

I дзень тужлiвы, засмучоны

Аздобiць сонцаў агняпiс,

I ўсё вакол павесялее,

На момант сцiшыцца, замлее,

На ўсё адбiтак ляжа згоды,

I нiкнуць подыхi нягоды.

Зямельцы неба усмiхнецца.

Глядзiш - тады табе здаецца,

Што холад згiнуў назаўсёды.

Але цi ж так? Эх, негадана

Вятруга ўсходзiцца паганы,

I даль палёў маркотна стане,

Жалобы цень яна апране,

I ўсё нейк смутна пазiрае,

Чагось нядобрага чакае.

Так i ў жыццi: бягуць часiны,

Лiхiя, добрыя хвiлiны,

Адна змяняецца другою.

Не ўспеў Мiхал з сваёй сям'ёю

I пяць гадкоў спазнаць спакою,

Як сталi чуткi пачувацца

Ляснiчы сам даваў намёкi

Праз час не вельмi так далёкi

Ў другi куток перабiрацца.

I гэта вестка ўсiх смуцiла,

Рабiць ахвоту ўсю адбiла:

Рабi, працуй, кладзi ты сiлы

У гэты дол чужы, пастылы

I горкiм потам аблiвайся;

Зрабiў парадак - выбiрайся

Ды йзноў iдзi адсюль у госцi...

Эх вы, паны! Эх, ягамосцi!..

V. ПЯРЭБАРЫ

Вясны чакаў Мiхал з сям'ёю,

Чакаў з трывогаю: вясною

Ў ляснiцтве йшла ператасоўка

Служачых нiзшых, пераходы

Тут так вялося з году ў годы,