Нябожчыкава люстра (на белорусском языке) - Кристи Агата. Страница 1
Агата Крысцi
Нябожчыкава люстра
Аповесць
Пераклад: Павел Марцiновiч
1
Кватэра была сучасная. Мэбля ў пакоi таксама была сучасная. Вялiкiя квадратныя крэслы з вострымi кантамi. Сучасны пiсьмовы стол, пастаўлены квадратам насупраць акна. А за сталом сядзеў маленькi пажылы чалавек. Яго галава была, па сутнасцi, адзiная не квадратная рэч у пакоi. Формай яна нагадвала яйцо. Мiстэр Эркюль Пуаро чытаў лiст:
"Станцыя: Уiмпалi
Тэлеграма: Гэмбара Св. Яна
Мiстэру Эркюлю Пуаро
Гэмбара Клоўз
Гэмбара Св. Марыi
Уэстшыр
Верасень, 24, 1936
Дарагi сэр,
Узнiкла справа, якая патрабуе вялiкай далiкатнасцi i такту. Я чуў добрыя водгукi пра вас i вырашыў даверыць гэтую справу вам. Я маю падставы лiчыць, што з'яўляюся ахвярай падману, але па сямейных прычынах не хачу звяртацца ў палiцыю. Я сам раблю пэўныя захады, звязаныя з гэтай справай, але вы павiнны быць гатовыя прыехаць сюды адразу ж, як атрымаеце тэлеграму. Буду вам удзячны, калi вы не адкажаце на гэты лiст. Шчыра ваш,
Гервазы Шэвенi-Гарэ".
Бровы мiстэра Эркюля Пуаро павольна ўзнiмалiся ўгору, пакуль амаль не знiклi ў валасах.
"I хто, уласна кажучы, - спытаўся ён у сябе, - гэты Гервазы Шэвенi-Гарэ?"
Пуаро падышоў да кнiжнай шафы i ўзяў вялiкую тоўстую кнiгу.
Ён знайшоў тое, што хацеў, даволi хутка.
Шэвенi-Гарэ, Сэр Гервазы Фрэнсiс Ксаверы, 1О-ы баранет, роду нададзен тытул у 1694; раней капiтан 17-га ўланскага; нар. 18 траўня 1878; стар. сын сэра Гая Шэвенi-Гарэ, 9-га баранета, памёр у 1911, i лэдзi Клаўдзii Брэзэтан, 2-й дачкi 8-га графа Волiнфорда. Ажанiўся ў 1912, Ванда Элiзабет, стар. дачка палкоўнiка Фрэдэрыка Абасната, гл. спiс асоб, якiя скончылi Iтан. Удзельнiк сусветнай вайны 1914-18. Захапленнi: падарожжы, паляванне на буйную дзiчыну. Адрас: Гэмбара Св. Марыi, Уэстшыр i плошча Лаўндыс, 218, Паўночны Захад I. Клубы: кавалерыйскi, падарожнiкаў.
Пуаро не дужа задаволена пакiваў галавой. Хвiлiну цi дзве ён быў паглыблены ў свае думкi, потым падышоў да стала, выцягнуў шуфляду i дастаў стосiк вiзiтных картак.
Яго твар пасвятлеў.
- А lа bоnnе hеurе!* Якраз тое, што мне трэба! Ён абавязкова будзе там!
* Ну, з богам! (фр.). (Тут i далей заўвагi перакладчыка.)
* * *
Герцагiня сустрэла яго з празмерным захапленнем.
- Дык вы ўсё-такi змаглi прыйсцi да нас, мiстэр Пуаро! О, як цудоўна!
- Мне гэта прыемна, мадам, - прамармытаў Пуаро, кланяючыся. Ён спрытна абмiнуў некалькi важных i блiскучых асоб - вядомага дыпламата, такую ж вядомую актрысу i надзвычай вядомага лорда - аматара вясёлага жыцця - i знайшоў нарэшце персону, якую ён i прыйшоў шукаць: мiстэра Сэтазвэйта, аднаго з тых гасцей, пра каго, пералiчваючы прысутных, нязменна пiшуць: "i iншыя". Мiстэр Сэтазвэйт прыязна гаманiў:
- Дарагая герцагiня... Я заўсёды захапляюся яе гасцiннасцю... Такая асоба, калi вы разумееце, што я маю на ўвазе. Я часта бачыў яе на Корсiцы некалькi гадоў назад...
У размове мiстэр Сэтазвэйт надзвычай часта ўпамiнаў сваiх тытулаваных знаёмых. Мажлiва, што ён мог часам знаходзiць прыемнасць i ў кампанii з мiстэрам Джоўнсам, Браўнам цi Робiнсанам, але калi i так, то ён не згадваў пра гэта. I ўсё ж апiсаць мiстэра Сэтазвэйта як пустога сноба, i толькi, было б несправядлiва. Ён быў пранiклiвы назiральнiк чалавечай натуры, i калi праўда, што глядач ведае пра гульню найбольш, дык мiстэр Сэтазвэйт ведаў нямала.
- Ах, дарагi сябар, я вас не бачыў цэлую вечнасць. Я заўсёды адчуваю сябе шчаслiвым, што мне пашанцавала быць побач з вамi, калi вы займалiся справай Варонiнага Гнязда. Пасля таго мне здаецца, што я ў курсе, як кажуць. Дарэчы, я бачыў лэдзi Мэры толькi на тым тыднi. Чароўнае стварэнне - папуры i лаванда!
Паслухаўшы трохi пра свежыя скандалы - нясцiплыя прыгоды дачкi графа i абуральныя паводзiны вiконта, Пуаро здолеў уставiць у гаворку iмя Гервазы Шэвенi-Гарэ.
Мiстэр Сэтазвэйт адгукнуўся адразу ж.
- А, гэта характар, нiчога не скажаш! Апошнi баранет - такая ў яго мянушка.
- Пардон, я не зусiм разумею.
Мiстэр Сэтазвэйт памяркоўна растлумачыў чужому чалавеку:
- Гэта жарт, разумееце - жарт. На самай справе ён не апошнi баранет у Ангельшчыне, але ён такi i ўвасабляе канец эры. Адважны Неразважны Баранет, звар'яцелы баранет сарвi-галава, вельмi папулярны ў раманах мiнулага стагоддзя, чалавек, якi iдзе ў самы неверагодны заклад i выйграе яго.
Сэтазвэйт пачаў больш падрабязна тлумачыць, што ён мае на ўвазе. У маладыя гады Гервазы Шэвенi-Гарэ плаваў вакол свету на паруснiку. Удзельнiчаў у экспедыцыi на полюс. Выклiкаў рызыканта-пэра на дуэль. Пабiўшыся аб заклад, ён заехаў на сваёй любiмай кабыле па лесвiцы ў дом герцага. Аднойчы выскачыў з ложы на сцэну i вынес з тэатра славутую актрысу на сярэдзiне яе ролi. Анекдотаў пра яго было не злiчыць.
- Гэта старадаўняя сям'я, - гаварыў далей мiстэр Сэтазвэйт. - Сэр Гай дэ Шэвенi ўдзельнiчаў у першым крыжацкiм паходзе. Цяпер, на жаль, род, здаецца, згасае. Стары Гервазы - апошнi Шэвенi-Гарэ.
- Ён збяднеў?
- Нiколькi. Гервазы казачна багаты. Валодае каштоўнай нерухомай маёмасцю радовiшчамi вугалю, i ў дадатак ён, калi быў яшчэ малады, заснаваў шахту ў Перу цi недзе ў iншым месцы ў Паўднёвай Амерыцы, i яна прынесла яму багацце. Незвычайны чалавек. За што нi возьмецца, заўсёды ўдачлiва.
- Зараз ён пажылы чалавек, вядома?
- Так, бедны, стары Гервазы. - Мiстэр Сэтазвэйт уздыхнуў, пакiваў галавой. - Большасць людзей сказала б, што ён вар'ят. Гэта праўда, але часткова. Ён вар'ят не ў тым сэнсе, што ў яго няма памяцi або што ў яго галюцынацыi, а ў тым сэнсе, што ён анармальны. Ён заўсёды быў чалавекам вялiкай арыгiнальнасцi.
- I з гадамi арыгiнальнасць становiцца эксцэнтрычнасцю? - зрабiў здагадку Пуаро.
- Менавiта. Гэта якраз тое, што здарылася з бедным старым Гервазы.
- У яго, мажлiва, раздутае ўяўленне пра сваю асобу?
- Абсалютна. Я думаю, у галаве Гервазы свет заўсёды быў падзелены на дзве часткi: на адной яны, Шэвенi-Гарэ, на другой - усе астатнiя людзi.
- Гiпербалiзаванае пачуццё сваёй радавiтасцi!
- Але. Усе Шэвенi-Гарэ фанабэрыстыя, як д'яблы, - законы дыктуюць яны! У Гервазы, апошняга з iх, гэтага аж занадта. Сапраўды, калi яго слухаеш, можна падумаць, што ён, э-э, усявышнi!
Пуаро павольна i задуменна пакiваў галавою.