Пан Лес - Сыс Анатоль. Страница 13

Балада пра птаха

Не ў званы б’юць…

Б’юць званы.

Языкі ім вырвалі.

Птах па-воўчаму завыў,

як вярнуўся з выраю,

як убачыў гэткі зьдзек

над братамі роднымі,

плакаў, быццам чалавек,

і кружляў над Гродняю.

Нарадзіўся птах і жыў,

разьдзяліць каб муку

з тым, хто сьмягнуў на крыжы,

хто канаў на бруку,

нарадзіўся птах і жыў

неўпрыкмет, як рэха,

на мяжы і на глыжы,

на сялянскіх стрэхах.

Паляўнічы не чапаў

яго сьветлай песьні,

вецер пёры не шчапаў,

аднак і ня песьціў,

жыў пад кронаю зямлі,

па зямных законах:

што шапталі карані —

паўтарала крона.

Кронаю былі званы,

і аднойчы ў сьвяты

песьню загулі яны

пра свой лёс пракляты:

каты, каты, каты, каты, —

нібы ў небе Бог рыдаў,

нібы ў гневе трушчыў краты

той, хто справу не прадаў, —

каты, каты, каты, каты, —

рэхам адгукнуўся птах,

над краінаю аратых

ён лунаў, як волі сьцяг.

I прыйшлі-прыбеглі каты,

нацкавалі груганоў,

як сабак,

на песьню птаха,

на бунтарны сьпеў званоў.

I прыйшлі-прыбеглі суддзі,

абвясьцілі свой прысуд:

біць, пакуль ня трэснуць грудзі,

біць, пакуль ня ўкленчыць люд!..

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Час мінае, ды ня лечыць…

Прытуліся да вякоў —

Чуеш? Птахаў голас енчыць…

Бачыш? Чырванее кроў…

Маналёг Алеся Гаруна

Гараць камяні ў маім вогнішчы,

расьцьвеленыя агнём,

нібы ваўчаняты ў логвішчы

сонечным прамянём.

У твар мне шугае полымя,

ды я ўсё адно бяру

каменьні рукамі голымі

і гэткім, як сам, дару.

Бяруць і да сэрцаў туляць:

няхай нас ратуе боль

і вучыць пра бліжніх думаць,

пра тых, хто гібее ў золь,

пра тых, хто прамёрз да костак,

хто шлях да агню згубіў,

хто д’яблу чырвоным хростам

Айчыну сваю пазбыў.

Дай Бог, каб маё каменьне

аднойчы іх апякло,

прымусіла ўстаць з каленяў,

пайсьці на маё сьвятло.

Я — тут! Я шугаю полымем!

Праз боль я зь сябе бяру

каменьні рукамі голымі

і гэткім, як сам, дару.

Дай Бог, каб маё каменьне

Жар-птахам дайсьці змагло

да тысячных пакаленьняў

і сэрцы іх апякло.

Чорная быль

Плыў белы дзень — крыло самотнай птушкі

нас ратавала незямным сьвятлом, —

радыхаў дол і прашчуравы душы,

крыві й зямлі вяртаючы цяпло.

Плыў белы прывід даўнімі кладамі,

і выглядаў прарокаў скрозь дзірван,

і вёў іх за сабой над гарадамі,

над чорнымі ільдамі ў Белы Храм.

I Белы Храм зьявіўся над ільдамі,

яго не ашчасьлівіў боскі перст,

ён не сьвяціў здалёку купаламі,

а Белы Храм — быў чорны хвойны лес.

Не абразы, а змучаныя твары

крыніцы адбівалі, а Дняпро

цягнуў, як баржы, д’яблавыя хмары —

трымцелі жылы і цяжэла кроў.

Шчымелі крылы у палескіх птушак,

балелі рукі у тутэйшых баб,

і чорным цьветам расьцьвіталі грушы,

атрутным сокам наліваўся сад —

груган накрумкаў ці спрадвечны вораг

мінулым векам не дапіў крыві?

I ўсе гады, зладзюга, нашым горам

сваіх дзяцей выродлівых карміў,

і, прычакаўшы зручнае часіны,

ён запусьціў, як гада, ў сьпячы Храм

нянавісьцю ускормленага сына,

такому б пазайздросьціў Юда сам.

А белы цень прысьпешваў прарокаў,

на гэты раз ня верачы жывым, —

там далягляд сьлязіўся, быццам вока,

а ў Храме вычвараўся сукін сын.

Маналёг Апанаса Філіповіча

У гэтай краіне ня маю я дому,

вось воблака — сяду і ў сьвет палячу

над гэтай гаморай, над гэтым садомам,

ні грошай, ні славы — я волі хачу.

У гэтай краіне ня маю я долі,

вось посах і торба і сотні дарог.

Па долі пайду. Не вярнуся ніколі.

Няхай мяне судзяць хоць людзі, хоць Бог.

У гэтай краіне ня маю я Бога,

ушчэнт разапселі яго сьвятары:

дзе церні павінны насіць — носяць рогі,

які ж тагды Бог, калі служкі зьвяры?

У гэтай краіне ня маю я роду,

забыўся народ мой найменьня дзядоў,

і сьвету ня бачыць далей азяроду,

і дзецям ня дорыць на шчасьце падкоў.

У гэтай краіне ня маю я песьні,

якая б народнай была і маёй,

якую б сябрына запела ў Бярэсьці,

а рэха ўзышло за Дняпром, за Дзьвіной…

У гэтай краіне ня маю я дому,

вось воблака — сяду і ў сьвет палячу

над гэтай гаморай, над гэтым садомам,

ні грошай, ні славы — я волі хачу,

бо ў гэтай краіне ня маю я волі…